قنات‌های رها شده؛ زخم عمیق بر پیکر بلغور

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»، چندی پیش برخی مردم روستای بلغور برای حل مشکلات و معضلات روستایشان دست یاری به سوی اصحاب رسانه دراز کردند و خبرنگار ما برای بررسی چالش‌های مطرح شده، راهی این روستایی شد که در 105 کیلومتری مشهد واقع شده است.

در گزارش قبل که با عنوان «جاده خاکی بلغور مشهد و وعده‌های خاک خورده» پیرامون این روستا منتشر شد به برخی از چالش‌های مردم این روستای حدودا 300 خانواری با هزار نفر جمعیت پرداختیم و مطرح کردیم که برای رسیدن به روستا از جاده‌های پر پیچ و خمی که تنها می‌توانست یک خودرو از آن عبور کند گذشتیم، از جاده‌هایی عبور کردیم که بخش‌هایی از آن نه تنها هیچ‌گونه ایمنی و علائم هشدار دهنده نداشت بلکه یک طرف آن پرتگاه و دره قرار داشت و یک اشتباه کوچک، یک گردش نابه‌جا، جان یک خانواده را تهدید می‌کرد.

ما برای رسیدن به روستای بلغور از جاده‌ای خاکی به طول هفت کیلومتر گذشتیم، جاده‌ای که در پاییز و زمستان ماشین‌ها را به گل می‌نشاند، خودروهای سواری که چیزی نیست، مردم روستا می‌گویند چندین بار خودرو حمل سوخت نیز گرفتار شده است، در حالی که روستا گازکشی ندارد و مردم سخت نیازمند نفت هستند.

ما از رفت ‌و آمد دشوار 40 دانش‌آموز در جاده‌ روستای بلغور گفتیم و صدای مادرانی شدیم که گاهی فرزندان‌شان ناچارند هفت کیلومتر جاده خاکی را پیاده گز کنند، آن هم در سرمای استخوان‌سوز زمستان.

در گزارش قبل‌ مادران از دغدغه‌هایشان برای فرزندان‌ گفتند و در این گزارش قرار است پای صحبت پدران این روستا بنشینیم و گوش شنوایی باشیم برای‌شان تا از دل‌نگرانی‌هایشان برای کسب معاش خانواده و از کاستی‌هایی بگویند که موجب آزار خانواده‌شان می‌شود و رفاه همسر و فرزندان‌شان را سلب می‌کند.

در گزارش پیش رو قصد داریم به برخی دیگر از مشکلات مردم این روستای شهیدپرور بپردازیم و از کمبودهایی بگوییم که جزو نیازهای اولیه آن‌هاست مثل هوا برای تهران و مثل آب برای روستای بلغور.

تبدیل شدن پرآب‌ترین منبع شرب روستا به جویباری ضعیف

جواد امیدوار، یکی از ساکنان روستای بلغور، با اشاره به کاهش شدید آب قنات‌های این منطقه می‌گوید: قنات‌هایی که روزی پرآب‌ترین منبع شرب و کشاورزی روستا بودند، امروز به جویباری ضعیف تبدیل شده‌اند.

او ادامه می‌دهد: این قنات‌ها قبلاً آب شرب و کشاورزی روستا را تأمین می‌کردند، اما پس از لوله‌کشی آب از چشمه‌های دیگر، هم دشت‌های اطراف بی‌آب مانده‌اند و هم قنات‌ها رها شده‌اند. 

این ساکن روستای بلغور از بی‌توجهی به نگهداری قنات‌ها گلایه‌مند است و ابراز می‌کند: برای نجات این قنات‌ها لازم است که قنات‌ها لایروبی شوند. فقط برای ۱۰ تا ۱۵ متر کانال‌گذاری کرده‌اند، و بقیه قسمت‌ها فرسوده و مسدود شده است.

او همچنین به آلودگی آب باقی‌مانده در قنات‌ها اشاره کرده و بیان می‌کند: بالادست قنات، هفت یا هشت خانه ساخته شده و فاضلاب آن‌ها مستقیماً به آب نفوذ کرده است. همین امر باعث شده آبی که زمانی زلال و قابل شرب بود، اکنون حتی برای کشاورزی هم مناسب نباشد. خشکیدن قنات‌ها علاوه بر ایجاد مشکل در آبیاری زمین‌های کشاورزی، هزینه‌های جدیدی را به روستاییان تحمیل کرده است. بسیاری از کشاورزان مجبورند آب را از منابع دورتر تهیه کنند.

آب مایه حیات است و این تنها یک شعار نیست، این‌ها را امیدوار می‌گوید و ادامه می‌دهد: اگر همینطور پیش برود، دیگر چیزی از قنات‌های بلغور باقی نمی‌ماند. آب این قنات‌ها از کوه‌ها سرچشمه می‌گرفت، اما حالا حتی چشمه‌های بالادست هم خشک شده یا آلوده‌اند.

فردا برای نجات روستای بلغور دیر است

آقای رحمانی، یکی دیگر از ساکنان روستای بلغور، با هشدار درباره بحران آب و پیامدهای تخریب قنات‌های این منطقه می‌گوید: ما سه رشته قنات داریم که به دلیل ساخت‌وساز و درختکاری غیراصولی نابود شدند. درختان ۵۰ ساله‌ای که سال‌ها مایه حیات روستا بودند، حالا طی ۵ تا ۶ سال گذشته در حال خشک شدن هستند و دیگر آبی برای آبیاری آن‌ها نداریم.

او با انتقاد از بی‌توجهی مسئولان به این وضعیت ادامه می‌دهد: کسانی در حریم قنات‌ها خانه ساخته‌اند، اما هیچ نهادی پاسخگو نیست. حتی سال گذشته با عبور لوله‌کشی گاز از روی قنات دیگری در «کال»، آسیب بیشتری به این منبع آبی وارد شد. ما به‌صورت عاجزانه خواهان روشن شدن تکلیف این قنات‌ها هستیم. اگر آب نباشد، روستای بلغور چه ارزشی خواهد داشت؟

این ساکن روستای بلغور بیان می‌کند: خشکیدگی قنات‌ها نه تنها زندگی کشاورزان را تهدید می‌کند، بلکه اکوسیستم منطقه را نیز به خطر انداخته است. درختان کهنسالی که دهه‌ها نقش حیاتی در حفظ خاک و آب داشته‌اند، اکنون به دلیل کاهش آب قنات‌ها و نفوذ فاضلاب سکونت‌گاه‌های غیرمجاز، به سرعت در حال نابودی هستند. 

با وجود درخواست‌های مکرر اهالی بلغور از دستگاه‌های ذی‌ربط، تاکنون اقدامی برای احیای قنات‌ها یا جلوگیری از تخریب آن‌ها صورت نگرفته است؛ رحمانی با بیان اینکه روستا در حال خشک شدن است، از مسئولان خواست تا پیش از نابودی کامل منابع آبی، به داد بلغور برسند.

او ادامه می‌دهد: اگر همین امروز اقدام نکنند، فردا برای نجات روستا دیر است. ما امیدواریم پیام‌مان به گوش برسد.  

نیم‌قرن زحمتی که بر باد رفت

مردان روستا مقابل مسجد روستا دور هم جمع شده‌اند و خبرنگار ما نیز به آن‌ها می‌پیوندد تا شنونده حرف‌هایشان باشد.

هر کدامشان دلی پر درد دارند، پس بی‌آنکه وقفه‌ای بیفتد تا خبرنگار ما نام آن‌ها را بپرسد شروع به بیان مشکلات و معضلات روستا می‌کنند؛ یکی از این ساکنان روستای بلغور با بیان گلایه از تخریب باغ‌ها و بی‌توجهی نهادهای مسئول، می‌گوید: پارسال بودجه‌ای برای لایروبی قنات تصویب شد، اما نمی‌دانم کدام سازمان مجری است. ما حقمان را میخواهیم؛ چرا پس از ۶۰ سال زحمت، درختان گردوی ۵۰ساله ما باید خشک شود؟

او با اشاره به نابودی درختان کهنسال ادامه می‌دهد: من نیم‌قرن در این زمین زحمت کشیدم و نهال کاشتم تا امروز از ثمره آن بهره ببرم اما متاسفانه به خاطر مشکل قنات و عدم لایروبی آن، 15 الی 20 هکتار زمین در حال خشک شدن هستند.

یکی دیگر از مردان روستای بلغور تازه به جمع می‌پیوندد، او با انتقاد از اجرای پروژه‌های عمرانی بدون ارزیابی زیست‌محیطی بیان می‌کند: «آب و گاز، اساس زندگی ماست، اما وقتی آب نباشد، گاز هم درد را دوا نمی‌کند. این درختان تنها دارایی ما بودند و حالا حتی برای تأمین هزینه‌هایمان هم نمی‌توانیم به آن‌ها امیدوار باشیم.

او ادامه داده و می‌گوید: مشکلات این روستا تمامی ندارد. از جاده‌های خراب تا مدرسه فرسوده، برق ناپایدار، آب آلوده، و نبود امکانات اولیه زندگی، همه این‌ها موجب مهاجرت جوانان روستا به شهر می‌شود.

یکی دیگر از مردان روستا در ادامه حرف هم‌ولایتی‌اش با اشاره به محرومیت‌های گسترده اظهار می‌کند: جاده‌های ما وضعیت اسفناکی دارد. مدرسه روستا خیلی ضعیف است. برق مدام قطع می‌شود و سیستم روشنایی و گرمایشی در زمستان به کپسول گاز وابسته است. حتی برای تعمیر خانه‌ها هم وام به‌سازی نمی‌دهند. اگر پولی نداشته باشی، باید در همین خرابی‌ها زندگی کنی. 

او ادامه می‌دهد: هر روز تنها یک ساعت آب لوله‌کشی شده را باز می‌کنند و ما فرصت داریم آب ذخیره کنیم و این خیلی زندگی را برایمان دشوار کرده است؛ اما این تنها مشکل ما نیست، از آنجا که هنوز گازکشی نشده است ما باید کپسول‌های گاز را به مشهد ببریم تا پر کنند و یا از نفت استفاده کنیم این در حالی است که در سرمای استخوان‌سوز زمستان، گاهی ماشین حمل سوخت در جاده خاکی منتهی به روستا به گل نشسته است و نفت به روستای ما نرسیده و اهالی ناچار شده‌اند با کنده و هیزم سر کنند.

جاده‌ای 7 کیلومتری که مهم‌تر از آب است

علی پهلوان، یکی دیگر از اهالی روستای بلغور است، او نیز مانند سایر اهالی روستا گلایه‌هایی دارد، اما مهمترین مشکل روستا را جاده می‌داند.

او با بیان اینکه قنات روستا ۱۵ الی ۲۰ سال پیش لایروبی شده، اظهار می‌کند: قنات‌ها باید هر چند سال یک‌بار لایروبی شوند و سازمان جهاد کشاورزی مسئولیت این امر را بر عهده دارد؛ ما سه سال پیش درخواست لایروبی دادیم اما پاسخی دریافت نکردیم. 

او درباره تاثیر لایروبی بر حل مشکل آب روستا، می‌گوید: متاسفانه چندین ویلا و خانه روی قنات ساخته شده و فاضلاب آن‌ها به آب قنات نفوذ کرده است لذا لازم است اداره بهداشت این موضوع را بررسی کند. 

او بزرگترین مشکل مردمان روستای بلغور را جاده می‌داند  و بیان می‌کند: ۲۰ سال پیش اصلاح جاده روستا آغاز شده، این پروژه را سه سال است جدی پیگیری می‌کنیم. قرار بود تا پایان تیرماه تکمیل شود، اما مسئولان زیر قولشان زدند! و حتی قرارگاه امام حسن مجتبی پروژه را جمع کرد. ما این مهم را پیگیری کردیم، اما متاسفانه همکاری نمی‌شود.

این ساکن روستای بلغور ادامه می‌دهد: قنات مسئله مهمی است اما جاده مهم‌تر است چراکه اگر جاده نباشد، مردم برای جابه‌جایی محصولاتشان در زمستان دچار مشکل می‌شوند و در مقابل وقتی جاده ساخته شود، مهاجرت معکوس اتفاق می‌افتد. مردم می‌مانند، به فکر قنات و همکاری می‌افتند. 

او بیان می‌کند: قبلا ۳۰۰ میلیون تومان برای قنات بودجه گرفتیم، برخی برای جوب‌ها جدول خریدند و جهاد کشاورزی نیز جدول آورد اما این پروژه جوب‌کشی نیمه کاره رها شد، این در حالی است که اگر آب باشد و جوب نباشد، آب هدر می‌رود.  

پهلوان ادامه می‌دهد: در دوره نمایندگی فاطمه رحمانی در مجلس شورای اسلامی بودجه ۲۰۰ میلیارد تومانی اختصاص داده شد، 130 میلیارد تومان برای مشهد و 70 میلیارد تومان برای کلات. اما نمی‌دانیم آن 130 میلیارد کجا رفت، چرا به اولویت‌ها پرداخته نشد. چرا جاده هفت کیلومتری روستای بلغور که خاکی است و متعهد شده بودند تا پایان تیرماه به پایان برسد، نیمه‌کاره رها شده است؟

پیگیر تأمین اعتباری برای لایروبی قنات هستیم

برای رفع مشکلات مطرح شده، به ویژه قنات با ایوب ظفرزاده، بخشدار مرکزی شهرستان مشهد مقدس به گفتگو نشستیم.

بخشدار مرکزی مشهد درباره درخواست مردم برای لایروبی قنات‌های مسدودشده، گفت: متأسفانه مدتی است با کاهش آب شرب روستا مواجهیم. برخی معتقدند لوله‌های گاز از حریم قنات‌ها عبور کرده، اما کارشناسان شرکت گاز تأکید دارند استانداردها رعایت شده است. بااینحال، درخواست لایروبی را به جهاد کشاورزی منعکس و پیگیر تأمین اعتبار خواهیم بود.

وی درباره زمان اجرای این پروژه، تصریح کرد: میزان اعتبار مورد نیاز به طول مسیر و عمق قنات‌ها بستگی دارد. دهیاری و بخشداری از تمام ظرفیت‌ها برای حل مشکل استفاده می‌کنند، اما هنوز زمان دقیقی برای آغاز کار مشخص نیست.

اختلاف اعتبار اعلامی و تخصیصی، چالش پروژه‌های عمرانی

 محمد روحانی، مسئول سازمان بسیج سازندگی سپاه امام رضا علیه‌السلام در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت آسفالت جاده خاکی روستای بلغور می‌گوید: متولی اصلی این جاده، سازمان راه و شهرسازی و دستگاههای مرتبط است، نه بسیج سازندگی و اگر دستگاه‌های ذیربط درخواست کمک کنند ما کمک‌های مردمی را پای کار می‌آوریم.

او با اشاره به پیگیری‌های گذشته بیان می‌کند: در زمان محسن داوری، فرماندار سابق مشهد، جلساتی برگزار شد و مقرر شد حدود ۲۵ کیلومتر از جاده‌های روستاهای رضویه و مُلک‌آباد با همکاری اداره راه و بسیج سازندگی آسفالت شود. 

مسئول سازمان بسیج سازندگی سپاه امام رضا علیه‌السلام ادامه می‌دهد: برای روستای بلغور نیز جلسات مشترکی با حضور سید حسن حسینی، فرماندار فعلی مشهد مقدس، و مسئولان اداره راه مشهد برگزار شده، اما هنوز مجوز نهایی و تأیید بودجه انجام نشده است.

روحانی کمبود بودجه و اختلاف بین اعتبار اعلامی و تخصیص واقعی را چالش اصلی می‌داند و ادامه می‌دهد: گاهی بودجه اولیه یک پروژه ۱۰ میلیارد تومان اعلام می‌شود، اما به صورت قسط‌بندی شده تخصیص داده می‌شود و این شکاف مالی باعث طولانی شدن پروژه‌ها و ناتمام ماندن آن‌ها می‌شود. 

او با اشاره به پیگیری‌های فرماندار مشهد می‌گوید: آقای حسینی از زمان انتصاب، پیگیر این موضوع بوده و حتی در ماه رمضان نیز جلسات مربوطه برگزار شده است. اداره راه مشهد به‌ویژه مدیرکل آن، آقای شهامت، مسئولیت اصلی پیشبرد این پروژه را بر عهده دارد. 

عدم تأمین منابع مالی برای تکمیل پروژه راه روستا

سید حسن حسینی، فرماندار مشهد نیز با اشاره به خاکی بودن هفت کیلومتر از جاده روستای بلغور، بیان می‌کند: اگر منابع مالی تأمین شود تا تیرماه این جاده به بهره‌برداری می‌رسد، ما برای تخصیص اعتبار درخواست داده‌ایم اما متأسفانه در تأمین منابع مالی مشکلاتی داریم اما امیدواریم با رایزنی بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.

او می‌گوید: از طرف سیستم دولتی باید تخصیص اعتبار صورت بگیرد که تاکنون این مهم انجام نشده است بنابراین زمان‌بندی دقیق پروژه منوط به حل مشکل مالی است و در حال حاضر به دلیل کمبود اعتبار، کارگاه اجرایی این طرح با اختلال مواجه شده است.

فرماندار مشهد ادامه می‌دهد: پیشتر روند اجرایی پروژه به‌خوبی پیش می‌رفت، اما اکنون به دلیل مشکلات اعتباری، ادامه کار با چالش روبه‌رو شده است. امیدواریم با همراهی مسئولان استانی و کشوری، این مشکل به‌زودی برطرف شود. 

و این مطالبه‌گری‌ها ادامه خواهد داشت تا نفس روستای بلغور را آن هفت کیلومتر جاده خاکی بند نیاورد و شریان آب قنات، دوباره در تن روستا جاری و ساری شود.

انتهای خبر/