کارشناس حوزه میراث فرهنگی مطرح کرد:

شب یلدا؛ میراث ناملموس پیونددهنده هویت فرهنگی ایرانیان

کارشناس حوزه میراث فرهنگی گفت: شب یلدا یا شب چله که از دیرباز در ایران و به‌ویژه خراسان رواج داشته، آئینی اجتماعی و فرهنگی است که نقش مهمی در تقویت نشاط فرهنگی و همبستگی میان خانواده‌ها ایفا می‌کند.

رضا یوسفی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ با بیان اینکه شب یلدا یا شب چله از کهن‌ترین آئین‌های ایرانی است که به‌ویژه در خراسان با نام محلی چله شناخته می‌شود، اظهار کرد: شب یلدا یا چله، آئینی ریشه‌دار در گاه‌شمار کشاورزی ایرانیان است که با کارکرد اجتماعی، فرهنگی و آیینی خود، همبستگی خانوادگی، انتقال سنت‌ها و تقویت هویت مشترک را در میان مردم ایران، به‌ویژه خراسان، تثبیت کرده است.

کارشناس حوزه میراث فرهنگی ادامه داد: این آئین در اصل نشانه آغاز چله زمستان و بخشی از گاه‌شمار کشاورزی ایرانیان بوده که زمان‌بندی فعالیت‌های معیشتی مردم را مشخص می‌کرد.

وی با تأکید بر اینکه جشن‌ها و آئین‌های ایرانی همواره پیوند مستقیمی با زیست‌بوم و معیشت مردم داشته‌اند، خاطرنشان کرد: در گذشته که اکثریت جامعه ایران کشاورز بودند، این گاه‌شمارها نقش تقویم عملیاتی را ایفا می‌کردند و یلدا نیز آغاز فصل سرما و مقدمه‌ای برای نظم‌دهی فعالیت‌های زمستانی به شمار می‌رفت.

کارشناس حوزه میراث فرهنگی با اشاره به اینکه یلدا صرفاً یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه آئینی اجتماعی است، تصریح کرد: دور هم‌نشینی خانواده‌ها، دیدار بزرگان فامیل، تقویت احترام به سالمندان و انتقال شفاهی فرهنگ از کارکردهای مهم این شب به شمار می‌آید.

وی با بیان اینکه خوراکی‌ها و آئین‌های وابسته به شب چله در خراسان تنوع چشمگیری دارد، اذعان کرد: مصرف آجیل، میوه‌های زمستانی، شاهنامه‌خوانی و در سال‌های اخیر فال حافظ، از عناصر ثابت این شب بوده که هرکدام کارکرد فرهنگی و هویتی خاص خود را دارند.

یوسفی با تأکید بر اینکه برخی آئین‌های یلدا در خراسان ویژگی منحصربه‌فرد دارد، عنوان کرد: آئین شب چله عروس که طی آن برای تازه‌عروس‌هایی که هنوز به خانه بخت نرفته‌اند هدایا برده می‌شود، همچنان در میان مردم خراسان رایج است و برکت و خوش‌یمنی زندگی مشترک را نمادپردازی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه خوراکی‌های محلی جایگاه ویژه‌ای در آئین شب چله دارند، تشریح کرد: کف‌زنی یا کف‌بازی که نوعی بستنی زمستانی با شیره انگور و عصاره گیاه چوبک است، از خوراکی‌های شاخص خراسان محسوب می‌شود که همچنان در مناطقی مانند تربت‌حیدریه، کوهسرخ، کاشمر و بردسکن رواج دارد.

کارشناس حوزه میراث فرهنگی با بیان اینکه حلوا مغزی و شیرینی‌های محلی نیز بخشی از سفره یلدا در مناطق کویری و کوهستانی خراسان است، تأکید کرد: این خوراکی‌ها علاوه بر ارزش تغذیه‌ای، حامل دانش بومی و نماد همدلی و مشارکت جمعی در تهیه و مصرف هستند.

وی با تأکید بر اینکه شب یلدا به‌عنوان میراثی فراتر از مرزهای ملی شناخته شده است، بیان کرد: این آئین به‌صورت مشترک میان ایران و افغانستان در فهرست میراث ناملموس جهانی سازمان یونسکو ثبت شده که نشان‌دهنده اشتراکات فرهنگی و پیام صلح و دوستی میان ملت‌هاست.

یوسفی با اشاره به اینکه ثبت جهانی یلدا در هفدهمین نشست کمیته پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سال ۲۰۲۲ میلادی (آذرماه ۱۴۰۱) در شهر رباط مراکش انجام شد، اظهار کرد: این رویداد بیانگر غنای فرهنگ ایرانی و تأکید بر ارزش‌هایی چون وحدت، انسجام اجتماعی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است.

وی در پایان با بیان اینکه حفظ و بازتولید آئین‌هایی مانند یلدا نقش مهمی در پایداری هویت فرهنگی دارد، خاطرنشان کرد: پاسداری از این میراث ناملموس، تنها با انتقال آگاهانه آن به نسل‌های جدید و حفظ کارکردهای اجتماعی‌اش امکان‌پذیر خواهد بود.

انتهای خبر/