تبیین امامت در عصر اختناق

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ امام علی‌النقی الهادی علیه‌السلام، دهمین پیشوای شیعیان جهان، در یکی از سخت‌ترین و تاریک‌ترین مقاطع تاریخ اسلام، مسئولیت هدایت امت را بر عهده داشت. دوران امامت ایشان، هم‌زمان با اوج فشارهای سیاسی، امنیتی و اعتقادی حکومت عباسی بود؛ دورانی که امام با صبر، تدبیر و ژرف‌اندیشی، مسیر هدایت شیعه را حفظ و تقویت کرد.

ولادت و نسب امام هادی (ع)
امام هادی علیه‌السلام در نیمه ذی‌الحجه سال ۲۱۲ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوارشان، امام محمد تقی (امام جواد علیه‌السلام) و مادر ایشان بانویی پاکدامن و فاضله به نام «سمانه مغربیه» بودند. آن حضرت از همان کودکی، نشانه‌های علم، وقار و بزرگواری را در رفتار و گفتار خود نمایان ساخت.

آغاز امامت در سنین جوانی
پس از شهادت امام جواد علیه‌السلام در سال ۲۲۰ هجری قمری، امام هادی علیه‌السلام در حالی به مقام امامت رسید که سن زیادی نداشت؛ اما همانند دیگر امامان معصوم، از علم الهی و جایگاه رفیع امامت برخوردار بود. شیعیان، با وجود فضای خفقان و مراقبت شدید حکومت، به‌تدریج با مقام علمی و معنوی ایشان آشنا شدند و ارتباط خود را با امام حفظ کردند.

تبعید به سامرا؛ آغاز فصل جدیدی از فشارها
یکی از مهم‌ترین مقاطع زندگی امام هادی علیه‌السلام، تبعید اجباری ایشان از مدینه به شهر سامرا به دستور متوکل عباسی بود. سامرا در آن زمان یک شهر نظامی و مرکز استقرار نیروهای خلافت عباسی به شمار می‌رفت. هدف اصلی این اقدام، کنترل شدید امام و قطع ارتباط ایشان با شیعیان بود.
با این حال، امام هادی علیه‌السلام حتی در تبعید و زیر نظر مأموران حکومتی، نقش هدایت‌گر خود را ایفا کرد و با تربیت شاگردان برجسته، پاسخ به شبهات اعتقادی و تقویت شبکه وکلا، پایه‌های فکری و اعتقادی شیعه را استوار ساخت.

نقش علمی و فرهنگی امام هادی (ع)
امام هادی علیه‌السلام در عصری می‌زیست که انحرافات فکری، فرقه‌های گمراه‌کننده و شبهات اعتقادی رواج یافته بود. آن حضرت با تکیه بر علم امامت، به تبیین معارف ناب اسلامی پرداخت و جایگاه امامت، توحید، عدل الهی و نبوت را برای جامعه تشریح کرد.
از جمله آثار ارزشمند برجای‌مانده از امام هادی علیه‌السلام، زیارت جامعه کبیره است؛ متنی عمیق و راهبردی که به‌عنوان منشور معرفت‌شناسی اهل‌بیت علیهم‌السلام شناخته می‌شود و نقش مهمی در تبیین مقام امامان معصوم دارد.

زیارت جامعه کبیره؛ منشور جامع معرفت اهل‌بیت علیهم‌السلام
زیارت جامعه کبیره یکی از ماندگارترین و عمیق‌ترین متون زیارتی شیعه است که از امام هادی علیه‌السلام نقل شده و جایگاهی ممتاز در میان متون اعتقادی و معرفتی دارد. این زیارت، فراتر از یک متن زیارتی معمول، بیانیه‌ای جامع در تبیین جایگاه امام، امامت و نسبت آن با توحید و هدایت الهی به شمار می‌رود.
ویژگی ممتاز زیارت جامعه کبیره آن است که در آن، امام هادی علیه‌السلام تصویری کامل و منسجم از حقیقت اهل‌بیت علیهم‌السلام ارائه می‌دهد؛ تصویری که هم بُعد الهی و هم نقش اجتماعی، تربیتی و هدایت‌گر امامان را در بر می‌گیرد. در این زیارت، اهل‌بیت به‌عنوان «راه‌های روشن به سوی خدا»، «ستون‌های استوار ایمان»، «خزانه‌داران علم الهی» و «پناهگاه امت در فتنه‌ها» معرفی می‌شوند.
زیارت جامعه کبیره، پاسخی هوشمندانه به جریان‌های انحرافی عصر امام هادی علیه‌السلام نیز محسوب می‌شود؛ دورانی که برخی فرقه‌ها با غلو یا انکار، درصدد تحریف جایگاه امامان بودند. امام هادی علیه‌السلام با تنظیم این متن، مرز دقیق میان امامت الهی و انحراف اعتقادی را ترسیم کرد و معیار صحیح شناخت امام را به شیعیان آموخت.
از نظر محتوایی، زیارت جامعه کبیره یک متن آموزشی است؛ متنی که شیعه را با مفاهیمی چون ولایت، اطاعت، تبعیت عملی، پیوند امامت با عدالت، و نقش امام در هدایت فرد و جامعه آشنا می‌کند. به همین دلیل، این زیارت نه‌تنها در حرم‌ها، بلکه در محافل علمی، اعتقادی و آموزشی نیز مورد توجه ویژه علما قرار گرفته و همواره به‌عنوان یک منبع اصیل معرفت‌شناسی اهل‌بیت مورد استناد بوده است.

صبر و کرامت انسانی در سیره امام هادی علیه‌السلام
صبر در سیره امام هادی علیه‌السلام، صبری منفعلانه یا از سر ناچاری نبود، بلکه صبری آگاهانه، هدفمند و همراه با عزت بود. آن حضرت در یکی از سخت‌ترین دوره‌های تاریخی، تحت نظارت دائمی دستگاه خلافت عباسی زندگی می‌کرد؛ با این حال، هرگز اجازه نداد فشارها، شخصیت الهی و کرامت انسانی او را مخدوش کند.
امام هادی علیه‌السلام بارها با رفتارهای تحقیرآمیز، تهدید، تفتیش منزل و محدودیت‌های شدید مواجه شد، اما پاسخ ایشان همواره آرامش، وقار و تسلط بر نفس بود. این نوع صبر، نه‌تنها موجب تضعیف جایگاه امام نشد، بلکه عظمت اخلاقی او را در نگاه مردم و حتی برخی کارگزاران حکومت آشکارتر ساخت.
کرامت انسانی امام هادی علیه‌السلام در برخورد با مردم، شاگردان و حتی مخالفان جلوه‌ای روشن داشت. آن حضرت هیچ‌گاه افراد را به دلیل فقر، جایگاه اجتماعی یا حتی دشمنی، تحقیر نکرد. روایت‌های تاریخی نشان می‌دهد امام با مهربانی به نیازمندان رسیدگی می‌کرد، حرمت انسان‌ها را پاس می‌داشت و با زبان نرم و رفتار کریمانه، دل‌ها را جذب می‌کرد.
در مواردی که برخی مأموران عباسی با سوء‌نیت وارد خانه امام می‌شدند یا قصد آزار ایشان را داشتند، امام هادی علیه‌السلام بدون خشونت و با آرامشی کم‌نظیر با آنان برخورد می‌کرد؛ رفتاری که گاه موجب دگرگونی روحی همان مأموران می‌شد. این شیوه، نشان‌دهنده قدرت اخلاقی امام و تسلط کامل ایشان بر نفس خویش بود.
صبر و کرامت انسانی امام هادی علیه‌السلام، الگویی ماندگار برای جوامع امروز است؛ الگویی که می‌آموزد در مواجهه با فشار، ظلم و تحقیر، می‌توان با حفظ عزت، اخلاق و آگاهی، مسیر حق را ادامه داد و تأثیرگذار بود.

شهادت مظلومانه
سرانجام امام هادی علیه‌السلام پس از سال‌ها تحمل فشار و مراقبت شدید، در سال ۲۵۴ هجری قمری و به روایتی با دسیسه و مسمومیت توسط حکومت عباسی، به شهادت رسید. پیکر مطهر ایشان در شهر سامرا، در خانه‌ای که محل زندگی‌اش بود، به خاک سپرده شد؛ بارگاهی که امروز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اماکن مقدس شیعیان شناخته می‌شود.

انتهای خبر/