صنعت نوغانداری خراسان رضوی و چالش‌های پیش‌رو

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صبح توس»؛ با وجود ظرفیت‌های بالای منطقه تربت‌حیدریه، چالش‌هایی مانند واردات تخم نوغان بی‌کیفیت، کاهش واحدهای تولیدی و مشکلات ساختاری، توسعه این صنعت را با دشواری مواجه کرده است.  

ابریشم‌کشان شهر بایگ تربت‌حیدریه در سه دهه قبل با راه‌اندازی ۲ هزار و ۵۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی در منازل خود و در شرایطی بسیار سخت، ۷۵ درصد نخ ابریشم کشور را با کیفیت بالا تولید و روانه کارخانه‌های نساجی می‌کردند.  

ایجاد اشتغال برای ۵ هزار نفر، تولید ثروت برای منطقه و تأمین بخش عمده نخ ابریشم کشور از مزایای مهم این کارگاه‌های ابریشم‌کشی بود.  

ابریشم‌کشان شهر بایگ تربت‌حیدریه در آن سال‌ها ۵ هزار و ۴۰۰ تن پیله خشک را در کارگاه‌های خود به نخ ابریشم تبدیل می‌کردند، اما با تعطیلی ۲ هزار کارگاه، امروز این رقم به کمتر از ۱۱۰ تن کاهش یافته است.  

در طول ۱۵ سال گذشته، به دلیل ورود نخ ارزان‌قیمت و البته با کیفیتی پایین‌تر از کشورهای آسیای میانه و چین، دو هزار کارگاه ابریشم‌کشی شهر بایگ تربت‌حیدریه به‌صورت تدریجی تعطیل شده‌اند؛ کارگاه‌هایی که در هر کدام از آنها حداقل دو نفر مشغول به کار بودند.  

در حال حاضر، نخ ابریشم بی‌کیفیت برای مصرف صنعت نساجی و فرش‌بافی کشور به دلیل نبود کنترل و نظارت مناسب از تاجیکستان و چین وارد کشور می‌شود که این امر باعث می‌شود فرش دست‌باف ایران از کیفیت بیفتد.  

تولیدکننده نخ ابریشم در شهر بایگ، عمده مشکل افول این صنعت را فقدان متولی مشخص عنوان کرد و گفت: در حال حاضر بخش کشاورزی، صنعت و معدن، نوغانداری و حتی صنایع دستی و گردشگری همه به‌نوعی متولی این صنعت هستند و هیچ‌کدام نتوانسته‌اند این صنعت رو به افول را احیا کنند. لذا اگر دولت یک وزارتخانه، سازمان یا نهاد خاصی را به‌عنوان متولی صنعت ابریشم معرفی نماید، شاید بسیاری از مشکلات مرتفع شود.  

محمد حسینی دومین مشکل را قاچاق کالا و ورود بی‌رویه نخ ابریشم عنوان کرد و گفت: قاچاق کالا در این کشور کمر صنعت و اقتصاد را شکسته است. از طرفی، ورود بی‌رویه نخ از مبادی قانونی و بدون نیازسنجی، علاوه بر اینکه رغبت تولید را از ابریشم‌کشان گرفته، کارگاه‌های ابریشم‌کشی را با تعطیلی مواجه کرده است.  

وی اذعان داشت: مشکل دیگر افول این صنعت، مهاجرت افراد به شهر تربت‌حیدریه و حاشیه شهر مشهد است که به‌دلیل تأمین معاش زندگی، به ناچار خانه و کاشانه خود را ترک کرده‌اند و با وجود داشتن تخصص در تولید داخلی، باید به دنبال کار دیگری باشند.  

وی گفت: دولت بهتر است در تأمین مواد اولیه یا همان پیله تر به کمک نوغانداران و ابریشم‌کشان بیاید تا ضمن احیای صنعت ابریشم‌کشی، برای منطقه اشتغال‌زایی و ثروت تولید شود. در ادامه، کسانی هم که به‌دلیل تأمین معاش به شهرهای اطراف مهاجرت کردند، بازگردند و از تخصص خود برای احیای این صنعت استفاده کنند.

خراسان رضوی رتبه نخست ابریشم‌کشی در کشور  

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این خصوص اعلام کرد: خراسان رضوی در تولید پیله تر رتبه دوم کشور را دارد، اما در فرآیند ابریشم‌کشی رتبه اول را به خود اختصاص داده است.  

محمد‌مهدی یعقوب‌زاده افزود: به دلیل اهمیت این صنعت، پروانه تولید صنعتی نوغانداری حتی برای روستاهای استان نیز صادر می‌شود. با این حال، هزینه تولید در نوغانداری به دلیل ناکارآمدی برخی حلقه‌های زنجیره تولید، بالاتر از حد معمول است.

وی همچنین از برگزاری دوره آموزشی برای بهره‌برداران خبر داد و تأکید کرد: ارتباط چهره‌به‌چهره با نوغان‌داران در کاهش هزینه‌ها مؤثر است.  

وضعیت تولید ابریشم در تربت‌حیدریه  

مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه اعلام کرد: از مجموع یک هزار و ۲۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی فعال در گذشته، تنها ۴۰۰ واحد باقی مانده که برای هزار و ۲۶۰ نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند.  

علیرضا قادری بیان کرد: سهمیه توزیع تخم نوغان در سال جاری ۲ هزار و ۳۰۰ جعبه است که هر جعبه با قیمت ۴۰۰ هزار ریال به نوغان‌داران عرضه می‌شود. 

برداشت محصول از هر جعبه ۴۰ کیلوگرم پیله تر است.  

علیرضا محرابی، سرپرست مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی نیز گفت: سهمیه ۱۸ هزار جعبه تخم نوغان برای شرق کشور (خراسان‌ها و سیستان و بلوچستان) در نظر گرفته شده و قیمت هر جعبه همراه با هزینه تفریخ (رشد کرم) ۹۵۰ هزار ریال است.

 واردات تخم نوغان بی‌کیفیت از چین  

استاد دانشگاه تربت‌حیدریه هشدار داد: ۹۵ درصد تخم نوغان مصرفی در ایران از چین وارد می‌شود که با اقلیم خراسان سازگاری ندارد.  

علیجان سالاریان افزود: این موضوع باعث کاهش کیفیت پیله، افزایش هزینه تولید و وابستگی صنعت ابریشم به چین شده است. کاهش تقاضای جهانی برای فرش ابریشم ایرانی از پیامدهای این سیاست غلط است.

کاهش ۸۰۰ واحد تولیدی و اشتغال  

معاون برنامه‌ریزی فرمانداری تربت‌حیدریه اعلام کرد: در طی ۱۵ سال گذشته، تعداد کارگاه‌های ابریشم‌کشی از هزار و ۲۰۰ واحد به ۴۰۰ واحد کاهش یافته و این کاهش ناشی از سیاست‌های نادرست گذشته است.

جعفر رضوانی با اشاره به مدیریت نامتمرکز صنعت نوغانداری، گفت: اداره نوغانداری تربت‌حیدریه تحت مالکیت شرکت سهامی کشاورزی سفیدرود رشت است که تصمیم‌گیری را با مشکل مواجه کرده است. در عین حال، مقامات محلی خواستار واگذاری مدیریت این اداره به جهاد کشاورزی خراسان رضوی هستند.

راهکارها و برنامه‌های آینده  

نماینده مردم تربت‌حیدریه در مجلس شورای اسلامی از برگزاری همایش چشم‌انداز صنعت ابریشم در آینده نزدیک خبر داد و گفت: از این فرصت برای معرفی صنعت ابریشم ایران در سطح بین‌المللی استفاده خواهد شد.

محسن زنگنه بر احیای تشکل‌های نوغانداری و بهبود کیفیت تولید تأکید کرد و افزود: استفاده از برگ توت باکیفیت که ۷۰ درصد موفقیت نوغانداری به آن وابسته است، در کنار آموزش نوغان‌داران برای استفاده از روش‌های نوین پرورش کرم ابریشم، بسیار حائز اهمیت است. 

وی خواستار توقف واردات تخم نوغان چینی و توسعه تحقیقات داخلی شد و گفت: پیشنهاد تأسیس پژوهشکده مطالعات ابریشم در دانشگاه تربت‌حیدریه و حمایت از تولید داخلی تخم نوغان برای کاهش وابستگی، از دیگر برنامه‌های آینده برای احیای صنعت ابریشم به شمار می‌رود.

در عین حال، خراسان رضوی، به‌ویژه تربت‌حیدریه، با دارا بودن پتانسیل بالای تولید ابریشم، نیازمند حمایت جدی دولت و مجلس است. حل مشکلاتی مانند واردات بی‌رویه تخم نوغان چینی، مدیریت ناکارآمد و کاهش واحدهای تولیدی، می‌تواند این صنعت را احیا کند.  

انتهای خبر/